Azerbaycan Roleplay

Nisan 22, 2021

discord.gg/KajVrc2 (Azerbaycan Roleplay Linki)

Azerbaycan Roleplay’in Anayasasını gerçek Azerbaycan Anayasasını çevirmek, gerçekte var olan yarı başkanlık sistemini parlamenter sistem olarak değiştirmek ve yine önemli konularda değişimler yapmak yoluyla hazırladık. Bu konuda http://e-qanun.az/ Azerbaycan Cumhuriyeti Adalet Bakanlığının Azerbaycan yasalarını Azerbaycan Türkçesinde paylaştığı mevzuat sitesinden, Alesker Aleskerli’nin Azerbaycan Anayasası Türkçe çevirisinden ve Google Çeviri hizmeti ile Türk Dil Kurumu çevrimiçi sözlüğünden yararlandık. Kaynakları kamuoyuna açan değerli kurum ve kişilere bu önemli çalışmamızı hazırlamalarına kaynaklık ettiklerinden dolayı teşekkür ediyoruz.

Buyrun, karşınızda Azerbaycan Roleplay Anayasası

İçindekiler

AZERBAYCAN CUMHURİYETİNİN ANAYASASI

Azerbaycan Halkı kendisinin asırlık devletçilik geleneklerini sürdürerek, ”Azerbaycan Cumhuriyetinin Devlet Bağımsızlığına İlişkin” Anayasa aktında belirtilen ilkeleri temel alarak, bütün toplumun ve herkesin refahının sağlanmasını arzulayarak, adaletin, özgürlüğün ve güvenliğin sağlanmasını isteyerek, geçmiş, şimdiki ve gelecek kuşaklar karşısında kendi sorumluluğunu anlayarak, egemenlik hakkından yararlanarak, görkemli biçimde aşağıdaki niyetlerini bildirir:

Azerbaycan Devletinin bağımsızlığını, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumak;
Anayasa çerçevesinde demokratik yapıya güvence vermek;
Sivil toplumun oluşturulmasını başarmak;
Halkın iradesinin ifadesi gibi yasaların yüceliğini sağlayan hukuki, dünyevi devlet kurmak;
Adaletli ekonomik ve toplumsal kurallara uygun olarak, herkese onurlu bir yaşam düzeyi sağlamak;
Evrensel değerlere bağlı olarak, bütün dünya halkları ile dostluk, barış ve huzur koşulları içinde yaşamak ve bu amaçla karşılıklı eylemlerde bulunmak.

Yukarıda sıralanan ulvi niyetlerle genel halk oylaması yolu ile bu Anayasa kabul edilir.

BİRİNCİ KISIM: GENEL HÜKÜMLER

Birinci Bölüm: Halk Egemenliği

Madde 1 – Egemenliğin Kaynağı

I. Azerbaycan Cumhuriyetinde devlet egemenliğinin biricik kaynağı Azerbaycan halkıdır.
II. Azerbaycan halkı Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarında ve onun çevresinde yaşayan, Azerbaycan devletine ve onun yasalarına bağlı sayılan Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarından oluşur; bu ise uluslararası hukukla yaptırıma bağlı tutulmuş kurallar saklıdır.

Madde 2 – Halkın Egemenliği

I. Serbest ve bağımsız öz yazgılarını belirlemek ve öz yönetim biçimini kararlaştırmak Azerbaycan halkının egemen haklarıdır.
II. Azerbaycan halkı öz egemenlik haklarını halk oylaması ve genel, birlikte ve tek dereceli seçim hakları esasında serbest, gizli ve kişisel oylama yolu ile seçilmiş temsilcileri aracılığıyla gerçekleştirir.

Madde 3 – Halkoylaması ile Çözülen Konular

I. Azerbaycan halkı öz hakları ve çıkarları ile bağlı olan her bir konuyu halkoylamasıyla çözebilir.
II. Şu konular yalnız halkoylamasıyla çözülebilir: Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasının onaylanması ve değiştirilmesi; Azerbaycan Cumhuriyetinin devlet sınırlarının değiştirilmesi.
III. Şu konular halkoylaması ile çözümlenemez: Vergiler ve devlet bütçesi; Genel ve özel af; Seçilmesi, belirlenmesi ya da doğrulanması, yasama veya yürütme organlarının yetkilerine bırakılmış görevli kişilerin seçilmesi, belirlenmesi veya doğrulanması.

Madde 4 – Halkı Temsil Etmek Hakkı

Halkın seçtiği yetkili temsilcilerinden başka hiç kimsenin halkı temsil etmek, halka ilişkin konuşmak ve halkın adına başvurma hakkı yoktur.

Madde 5 – Halkın Bütünlüğü

I. Azerbaycan halkı bir bütündür.
II. Azerbaycan halkının bütünlüğü Azerbaycan devletinin temelini oluşturur. Azerbaycan Cumhuriyeti bütün Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının genel ve bölünmez yurdudur.

Madde 6 – Egemenliğin Benimsenmesine İzin Verilmemesi

I. Azerbaycan halkının hiçbir kısmı, toplumsal grubu, örgütü veya hiçbir kimse egemenliğin gerçekleştirilmesi yetkisini kendinde göremez.
II. Egemenliğin benimsenmesi halka karşı en ağır suçtur.

İkinci Bölüm: Devletin Temelleri

Madde 7 – Azerbaycan Devleti

I. Azerbaycan Devleti demokratik, hukuki, seküler ve üniter bir cumhuriyettir.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinde devlet egemenliği iç konularda yalnız hukukla dış konularda ise yalnız Azerbaycan Cumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası antlaşmalardan ileri gelen hükümlerle sınırlanır.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinde devlet egemenliği, güçlerin bölünmesi esasında oluşur:
a) Yasama gücünü Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi gerçekleştirir;
b) Yürütme gücü Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanına ve Bakanlar Kuruluna aittir.
c) Yargı gücünü Azerbaycan Cumhuriyetinin mahkemeleri gerçekleştirir.
IV. Bu Anayasanın hükümlerine bağlı olarak yasama, yürütme ve yargı güçleri karşılıklı olarak eylem gösterir ve öz yetkileri çerçevesinde bağımsızdırlar.

Madde 8 – Azerbaycan Devletinin Başı

I. Azerbaycan Devletinin Başı Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanıdır. O, ülkenin içinde ve dış ilişkilerinde Azerbaycan Devletini temsil eder.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı Azerbaycan halkının bütünlüğünü ifade eder ve Azerbaycan Devletinin sürmesini sağlar.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı Azerbaycan Devletinin bağımsızlığının, toprak bütünlüğünün ve Azerbaycan Cumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası antlaşmalara uyulmasının güvencesidir.
IV. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı yargı gücünün bağımsızlığının güvencesidir.

Madde 9 – Silahlı Kuvvetler

I. Azerbaycan Cumhuriyeti öz güvenliğini ve savunmasını sağlamak amacıyla Silahlı Kuvvetleri oluşturur. Silahlı Kuvvetler Azerbaycan Ordusundan ve başka silahlı birleşmelerden oluşur.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti başka devletlerin bağımsızlığına kast aracısı olmak üzere ve uluslararası sorunların çözülmesi yönteminde savaşı reddeder.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetlerinin Yüksek Başkomutanıdır.

Madde 10 – Uluslararası İlişkilerin İlkeleri

Azerbaycan Cumhuriyeti başka devletlerle ilişkilerini herkesçe kabul edilmiş uluslararası hukuk kurallarında dikkate alınan ilkeler esasında kurur.

Madde 11 – Toprak

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin toprakları bütündür, dokunulmazdır ve bölünmezdir.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin iç suları, Hazar Denizinin Azerbaycan Cumhuriyetine ayrılan bölgesi, Azerbaycan Cumhuriyetinin üzerindeki hava sahası Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarının parçasıdır.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin toprakları başkasına verilemez. Azerbaycan Cumhuriyeti öz topraklarının hiçbir kısmı hiçbir biçimde kimseye vermez; yalnız Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin kararı ile Azerbaycanın bütün halkı arasında halkoylaması yapmak yolu ile Azerbaycan halkının iradesi esasında devlet sınırları değiştirilebilir.

Madde 12 – Devletin Yüksek Amacı

I. İnsan ve yurttaş haklarının ve özgürlüklerinin, Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşlarına yaraşır yaşam düzeyinin sağlanması devletin yüksek amacıdır.
II. Bu Anayasada gösterilen insan ve yurttaş hakları ve özgürlükleri Azerbaycan Cumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası antlaşmalara uygun olarak uygulanır.

Madde 13 – Mülkiyet

I. Azerbaycan Cumhuriyetinde mülkiyet dokunulmazdır ve devlet tarafından korunur.
II. Mülkiyet devlet mülkiyeti, kişisel mülkiyet ve belediye mülkiyeti biçiminde olabilir.
III. Mülkiyetten insan ve yurttaş hakları ve özgürlükleri, topluluğun ve devletin çıkarları, kişiliğin liyakati aleyhine yararlanılamaz.

Madde 14 – Doğal Kaynaklar

Doğal kaynaklar herhangi bir gerçek veya tüzel kişinin haklarına ve çıkarlarına zarar vermemek kaydıyla Azerbaycan Cumhuriyetine aittir.

Madde 15 – Ekonomik Gelişim ve Devlet

I. Azerbaycan Cumhuriyetinde ekonominin gelişmesi çeşitli mülkiyet biçimlerine dayanarak halkın refahının yükseltilmesine hizmet eder.
II. Azerbaycan Devleti pazar ilişkileri temelinde toplumsal yönlü ekonomik gelişimine şartlar yaratır, özgür girişimi güvence altına alır, ekonomik ilişkilerde tekelciliğe ve haksız rekabete yol vermez.

Madde 16 – Toplumsal Gelişim ve Devlet

I. Azerbaycan Devleti halkın ve her bir yurttaşın refahının yükseltilmesi, onun toplumsal savunması ve layık olduğu yaşam düzeyini sağlar.
II. Azerbaycan Devleti uygarlığın, eğitimin, sağlığın, bilimin, güzel sanatların gelişimine yardım sağlar, ülkenin doğasını, halkın tarihi, maddi ve manevi kalıtlarını korur.

Madde 17 – Aile, Çocuklar ve Devlet

I. Topluluğun temel kurumu olan aile, devletin özel güvencesindedir.
II. Çocukların bakımı ve onların terbiye edilmesi ebeveynlerin borcudur. Bu borcun yerine getirilmesini Devlet gözetler.
III. Ebeveynlerin ya da kayyumları olmayan, ebeveynlerin bakımından yoksun olan çocuklar devletin güvencesindedirler.
IV. Çocukları onların yaşamına, sağlığına veya ahlaklarına tehlikeli olan eylemlere katmak yasaktır.
V. 18 yaşına gelmeyen çocuklar çalıştırılamazlar.
VI. Çocuk haklarının yaşama geçirilmesini Devlet gözetir.

Madde 18 – Din ve Devlet

I. Azerbaycan Cumhuriyetinde din devletten ayrıdır. Bütün dini inançlar yasa karşısında eşittir.
II. İnsanlık onurunu alçaltan veya insanlık ilkelerine karşıt olan dinlerin (dini akımların) yayılması ve bildirilmesi yasaktır.
III. Devlet eğitim sistemi seküler kişilik taşır.

Madde 19 – Para birimi

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin para birimi manattır.
II. Paraların tedavüle bırakılması ve tedavülden çıkarılması hakları yalnızca Merkez Bankasına aittir. Azerbaycan Cumhuriyetinin Merkez Bankası Devletin ayrık mülkiyetindedir.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin topraklarında manattan başka para birimlerinin ödeniş aracısı gibi işletilmesi yasaktır.

Madde 20 – Devletin Borçlarına Koyulan Sınırlamalar

Azerbaycan Devletine karşı isyana ve devlet darbesine yardım etmek amacıyla alınmış borçlar Azerbaycan Cumhuriyetince bir yükümlülük olarak kabul edilemez ve ödenemez.

Madde 21 – Devlet Dili

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin devlet dili Azerbaycan dilidir. Azerbaycan Cumhuriyeti Azerbaycan dilinin gelişimini sağlar.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti halkın konuştuğu başka dillerin özgürce konuşulmasını ve geliştirilmesini sağlar.

Madde 22 – Başkent

Azerbaycan Cumhuriyetinin başkenti Bakü şehridir.

Madde 23 – Azerbaycan Devletinin Simgeleri

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin devlet simgeleri Azerbaycan Cumhuriyetinin Devlet bayrağı, Azerbaycan Cumhuriyetinin Devlet arması ve Azerbaycan Cumhuriyetinin Devlet marşıdır.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Devlet bayrağı eşit enlikte üç yatay parçadan oluşur. Yukarıdaki parça mavi, ortadaki parça kırmızı, aşağıdaki parça yeşil renktedir ve kırmızı parçanın ortasında bayrağın her iki yüzünde beyaz renkli hilal ile sekiz köşeli yıldız betimlenmiştir. Bayrağın genişliğinin uzunluğuna oranı yarı yarıyadır.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet bayrağının ve Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet armasının betimlenmesi, Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet marşının müziği ve metni Anayasa yasası ile belirlenir.

İKİNCİ KISIM: TEMEL HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE GÖREVLER

Üçüncü Bölüm: Temel İnsan ve Yurttaş Hakları ve Özgürlükleri

Madde 24 – İnsan ve Yurttaş Haklarının ve Özgürlüklerinin Temel İlkesi

I. İnsan özsaygısı korunur ve ona saygı duyulur.
II. Herkesin doğduğu andan itibaren dokunulmaz, bozulmaz ve ayrılmaz hakları ve özgürlükleri vardır.
III. Haklar ve özgürlükler herkesin toplum ve başka kişiler karşısında sorumluluğunu ve görevlerini de kapsar. Haklardan kötüye kullanılmasına yol verilmez.

Madde 25 – Eşitlik Hakkı

I. Herkes yasa ve mahkeme karşısında eşittir.
II. Erkek ile kadının aynı hakları ve özgürlükleri vardır.
III. Devlet, soyundan, etnik kimliğinden, dininden, dilinden, cinsinden, kökeninden, taşınmaz durumundan, hizmet konumundan, inançlarından, siyasi partilere, çalışma birliklerine ve diğer toplumsal birliklere üyeliklerinden bağımlı olmayarak, herkesin hak ve özgürlüklerinin eşitliğine güvence verir. İnsan ve yurttaş haklarını ve özgürlüklerini ırsi, etnik, dini, dilsel, cinsi, kökensel, inançsal, siyasal ve toplumsal üyeliklerine göre sınırlandırmak yasaktır.
IV. Hiç kimseye bu maddenin III üncü fıkrasında gösterilen temellere göre zarar verilemez, uzlaşmalar veya ayrıcalıklar tanınamaz veya uzlaşmaların veya ayrıcalıkların verilmesinden saklanılamaz.
V. Hak ve ödevlere bağlı kararlar kabul eden devlet organları ve devlet egemenliği yetkilerinin taşıyıcıları ile ilişkilerinde herkesin eşit hakları güvence altına alınır.
VI. Sağlık olanakları sınırlı olanlar, onların sınırlı olanaklarına göre yaşama geçirilmesi güçleşen hak ve ödevlerinin dışında, bu Anayasada saptanmış bütün haklardan yararlanır ve ödevleri taşırlar.

Madde 26 – İnsan ve Yurttaş Haklarının ve Ödevlerinin Korunması

I. Herkesin yasayla yasaklanmayan yöntem ve aracılarla öz haklarını ve özgürlüklerini korumak hakkı vardır.
II. Devlet herkesin haklarının ve özgürlüklerinin korunmasını güvence eder.

Madde 27 – Yaşamak Hakkı

I. Herkesin yaşamak hakkı vardır.
II. Devlete silahlı baskın zamanı düşman askerlerinin öldürülmesi, mahkemenin yasal kuvvete binmiş hükmüne dayalı olarak ölüm cezasının uygulanması ve yasayla dikkate alınmış diğer durumlar ayrık olmakla, her bir kişinin yaşama hakkı dokunulmazdır.
III. Ayrık ceza önlemi olan ölüm cezası, tam kaldırılıncaya dek, yalnız devlete, insan yaşamına ve sağlığına karşı işlenen ağır suçlara göre yasayla yaptırım olarak belirlenebilir.
IV. Yasayla öngörülen zorunlu savunma, son zorunluluk, suç işleyenin yakalanması ve tutulması, hapiste olanın hapis yerinden kaçmasının önleminin alınması, devlete karşı isyanın bastırılması veya devlet darbesinin önleminin alınması, ülkeye silahlı saldırı yapılması durumları ayrık olmakla insana karşı silah kullanılmasına yol verilmez.

Madde 28 – Özgürlük Hakkı

I. Herkesin özgürlük hakkı vardır.
II. Özgürlük hakkı yalnız yasayla belirlenmiş şekilde tutulma, tutuklanma veya özgürlükten yoksun bırakma yolu ile sınırlandırılabilir.
III. Yasal surette Azerbaycan Cumhuriyetinin topraklarında olan herkes serbest hareket edebilir, yaşayış yeri seçebilir ve Azerbaycan Cumhuriyetinin toprağından çıkabilir.
IV. Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının her zaman engelsiz biçimde kendi ülkesine dönme hakkı vardır.

Madde 29 – Mülkiyet Hakkı

I. Herkesin mülkiyet hakkı vardır.
II. Mülkiyetin hiçbir şekline üstünlük verilmez. Mülkiyet hakkı, ayrıca özel mülkiyet hakkı yasayla korunur.
III. Herkesin mülkiyetinde taşınır ve taşınmaz malvarlığı olabilir. Mülkiyet hakkı malikin tek başına veya başkaları ile birlikte malvarlığına sahip olmak, malvarlığından yararlanmak ve onun üzerinde karar vermek haklarından ibarettir.
IV. Hiç kimse mahkemenin kararı olmadan mülkiyetinden yoksun tutulamaz. Malvarlığının tamamına el konulmasına izin verilmez. Devlet gereksinimleri için mülkiyetin kamulaştırılması yalnız önceden onun değerini adaletli ödemek koşuluyla olabilir.
V. Özel mülkiyet toplumsal güvencelere neden olur.
VI. Toplumsal adalet ve topraklardan verimli kullanım amacıyla toprak üzerinde mülkiyet hakkı yasayla sınırlandırılabilir.
VII. Devlet miras hakkını güvence altına alır.

Madde 30 – Fikri Mülkiyet Hakkı

I. Herkesin fikri mülkiyet hakkı vardır.
II. Yazarlık hakkı, icat hakkı ve fikri mülkiyet hakkının diğer çeşitleri yasayla korunur.

Madde 31 – Güvenli Yaşama Hakkı

I. Herkesin güvenli yaşama hakkı vardır.
II. Yasada belirlenmiş durumlar ayrık olmakla birlikte kişinin yaşamına, fiziki ve ahlaki sağlığına, mülkiyetine, konutuna dokunmak, ona karşı zor kullanmak yasaktır.

Madde 32 – Kişisel Dokunulmazlık Hakkı

I. Herkesin kişisel dokunulmazlık hakkı vardır.
II. Herkesin kişisel ve ailesel yaşamının gizliliğini saklamak hakkı vardır. Yasayla belirlenen durumlardan başka, kişisel ve ailesel yaşama karışmak yasaktır. Herkesin kişisel ve ailesel yaşamına yasasız karışmadan savunma hakkı vardır.
III. Kendi isteği olmadan kimsenin kişisel yaşamına ilişkin bilgilerin toplanılmasına, saklanmasına, bunlardan yararlanılmasına ve bunların yayılmasına izin verilmez. Yasayla yaptırıma bağlı tutulmuş durumlar ayrık olmakla, hiç kimse onun haberi olmadan veya itirazına bakmadan izlenilemez, görüntü çekilişine, ses ve yazı kaydedilmesine ve diğer bu tür hareketlere maruz bırakılamaz.
IV. Herkesin yazışma, telefon konuşmaları, posta, telgraf ve diğer iletişim araçları ile götürülen bilgilerin gizliliğini saklamak hakkını devlet güvence altına alır. Bu hak yasayla belirlenmiş kuralda cinayetin önlemini almaktan veya suçun soruşturulması zamanı gerçeği açığa çıkarmaktan ötürü sınırlandırılabilir.
V. Yasayla yaptırıma bağlı tutulmuş durumlar ayrık olmakla, herkes ona ilişkin toplanmış bilgileri öğrenebilir. Herkesin onun adına toplanmış ve gerçeğe uygun olmayan, tam olmayan ayrıca yasaya aykırı olarak elde edilmiş bilgilerin düzeltilmesini veya çıkarılmasını istemek hakkı vardır.
VI. Yasayla yaptırıma bağlanmış durumlar ayrık olmakla, üçüncü kişilere ilişkin bilgi almak amacıyla elektronik ortamda veya kağıt üzerinde bilgi kaynaklarına erişmek yasaktır.
VII. Bilgilerin ait olduğu kişinin buna isteğini açıkça belirttiği durumlar, ayrımcılık oluşturmaması koşuluyla adsız istatistiksel verilerin işlenmesi ve yasanın izin verdiği diğer durumlar ayrık olmakla, bilgi teknolojilerinden kişisel yaşama, ayrıca inançsal, dini ve etnik kimliğe ilişkin bilgilerin açıklanması için yararlanılamaz.
VIII. Kişisel bilgilerin çerçevesi, onların edinilmesi, toplanması, götürülmesi, onlardan yararlanılması ve onların korunması koşulları yasayla belirlenir.

Madde 33 – Konut Dokunulmazlığı Hakkı

I. Herkesin konut dokunulmazlığı hakkı vardır.
II. Yasayla belirlenmiş durumlar veya mahkeme kararı ayrık olmakla, konutunda yaşayanların iradesi karşıtı olarak hiç kimse konuta giremez.

Madde 34 – Nikah Hakkı

I. Herkesin yasayla belirlenmiş yaşa geldiğinde aile kurmak hakkı vardır.
II. Nikah gönüllü istem temelinde yapılır. Hiç kimse zorla evlendirilemez.
III. Nikah ve aile devletin güvencesi altındadır. Analık, babalık, çocukluk yasayla korunur. Devlet çok çocuklu ailelere yardım eder.
IV. Erkek ile kadının hakları eşittir. Çocuklara bakmak, onları eğitmek ebeveynlerin hem hakkı hem de borcudur.
V. Ebeveynlere saygı duymak, onların bakımında kalmak çocukların borcudur. 18 yaşına gelen çalışma yeteneğine sahip olan çocuklar, çalışma yeteneği olmayan ebeveynlerini desteklemekle borçludur.

Madde 35 – Çalışma Hakkı

I. Çalışma bireysel ve toplumsal refahın temelidir.
II. Herkesin çalışmaya olan yeteneği temelinde serbest şekilde kendisine eylem türü, meslek, uğraş alanı ve iş yeri seçmek hakkı vardır.
III. Hiç kimse zorla çalıştırılamaz.
IV. Çalışma sözleşmeleri serbestçe yapılır. Hiç kimse çalışma sözleşmesi yapmaya mecbur bırakılamaz.
V. Mahkeme kararı temelinde koşulları ve süreleri yasayla belirlenen mecburi çalışmaya gitmek, savaş hizmet zamanı yetkili kişilerin buyruklarının yerine getirilmesi ile ilgili çalışmak, olağanüstü durum ve savaş durumu zamanı yurttaşlardan istenen işleri gördürmek durumlarına yol açılır.
VI. Herkesin güvenli ve sağlam koşullarda çalışmak, hiçbir ayrımcılık olmadan kendi mesleğine göre devletin belirlediği en az çalışma ücreti miktarından az olmayan ücret alma hakkı vardır.
VII. İşsizlerin devletten toplumsal ödenek almak hakkı vardır.
VIII. Devlet işsizliğin aradan kaldırılması için bütün olanaklarından yararlanır.

Madde 36 – Grev Hakkı

I. Herkesin kendi başına veya başkaları ile birlikte grev yapmak hakkı vardır.
II. Çalışma sözleşmesi temelinde işleyenlerin grev yapmak hakkı yalnız yasayla belirlenmiş durumlarda sınırlandırılabilir. Azerbaycan Cumhuriyetinin Silahlı Kuvvetlerinde hizmet eden askeri ve sivil personel grev yapamaz.
III. Kişisel ve birlik durumunda çalışma tartışmaları yasayla belirlenmiş kuralla çözülür.
IV. Yasayla belirlenmiş durumlar ayrık olmakla, lokavt yasaktır.

Madde 37 – Dinlenme Hakkı

I. Herkesin dinlenme hakkı vardır.
II. Çalışma sözleşmesi ile işleyenlere yasayla belirlenmiş ancak günde 8 saatten artık olmayan iş günü, dinlenme ve bayram günleri, ilde en azından 21 takvim gününden az olmayan ücretli izin verilmesi sağlanır.

Madde 38 – Toplumsal Güvence Hakkı

I. Herkesin toplumsal güvence hakkı vardır.
II. Yardıma muhtaç olanlara yardım etmek ilk olarak onların aile üyelerinin borcudur.
III. Herkes yasayla belirlenmiş yaş sınırına geldiğinde hastalığa, sakatlığa, aile başçısının ölümüne, çalışma yeteneğini yitirmesine, işsizliğe göre ve yasayla belirlenmiş diğer durumlarda toplumsal güvence hakkına sahiptir.
IV. Emekliliklerin ve toplumsal ödeneklerin asgari tutarı yasayla belirlenir.
V. Devlet hayırseverlik eyleminin, gönüllü toplumsal sigortanın ve toplumsal güvencenin başka şekillerinin gelişimi için olanaklar yaratır.

Madde 39 – Sağlıklı Çevrede Yaşamak Hakkı

I. Herkesin sağlam çevrede yaşamak hakkı vardır.
II. Herkesin çevresinin gerçek durumuna ilişkin bilgi toplamak ve çevreye ilişkin suçlar ile onlarla ilgili onun sağlığına ve malvarlığına verilmiş zararın tazminatını almak hakkı vardır.

Madde 40 – Kültür Hakkı

I. Herkesin kültürel yaşama katılmak, kültürel kurumlarından ve kültürel değerlerden yararlanmak hakkı vardır.
II. Herkes tarihi, medeni ve manevi mirasa saygıyla yaklaşmalı, ona saygı göstermeli, tarih ve kültür yapıtlarını korumalıdır.

Madde 41 – Sağlığın Korunması Hakkı

I. Herkesin sağlığını korumak ve tıbbi yardım almak hakkı vardır.
II. Devlet çeşitli mülkiyet türleri temelinde eylem yapan sağlık örgütünün bütün türlerinin gelişimi için zorunlu önlemleri alır, halk sağlığının korunması ve hastalıkların azaltılması düzenini güvence altına alır, tıbbi sigortanın çeşitli türleri için olanaklar yaratır.
III. İnsanların yaşamı ve sağlığı için tehlike üreten gerçekleri ve durumları gizleyen görevli kişiler yasa temelinde sorumludurlar.

Madde 42 – Eğitim Hakkı

I. Her yurttaşın eğitim almak hakkı vardır.
II. Devlet parasız, zorunlu ve genel ilk öğretim eğitimi almak hakkını sağlar.
III. Eğitim sistemi Devlet tarafından gözetilir.
IV. Maddi duruma bağımlı olmayarak özel yetenekli kişilerin eğitiminin sürdürülmesini Devlet güvence altına alır.
V. Devlet asgari eğitim standartlarını belirler.

Madde 43 – Konut Hakkı

I. Hiç kimse yaşadığı konuttan yasasızca mahrum edilemez.
II. Devlet yaşayış binalarının ve evlerin yapılmasını özendirir, insanların konut hakkını gerçekleştirmek için özel önlemler alır.

Madde 44 – Ulusal Bağlılık Hakkı

I. Herkesin ulusal bağlılığı koruyup saklamak hakkı vardır.
II. Hiç kimse ulusal bağlılığını değiştirmeye mecbur edilemez.

Madde 45 – Ana Dilinden Yararlanma Hakkı

I. Herkesin ana dilinden yararlanmak hakkı vardır. Herkesin istediği dilde eğitim ve öğretim almak, yaratıcılıkla uğraşmak hakkı vardır.
II. Hiç kimse ana dilinden yararlanma hakkından mahrum edilemez.

Madde 46 – Şeref ve Onurun Korunması Hakkı

I. Herkesin öz şeref ve onurunu korumak hakkı vardır.
II. Kişiliğin onuru Devlet tarafından korunur. Hiçbir durum kişiliğin onurunun alçaltılmasına temel oluşturamaz.
III. Hiç kimse işkence göremez ve hiç kimseye acı çektirilemez. Hiç kimse insan onurunu alçaltan muamele veya cezaya maruz bırakılamaz. Gönüllü isteği olmadıkça hiç kimsenin üzerinde tıbbi, bilimsel ve başka deneyler yapılamaz.

Madde 47 – Düşünce ve İfade Özgürlüğü

I. Herkesin düşünce ve ifade özgürlüğü vardır.
II. Hiç kimse öz düşünce ve inancını açıklamaya veya düşünce ve inancından dönmeye mecbur edilemez.
III. Irsi, ulusal, dini, toplumsal ve diğer ölçütlere dayanan kin ve düşmanlığı körükleyen özendirme ve söylemlere izin verilmez.

Madde 48 – Vicdan Özgürlüğü

I. Herkesin vicdan özgürlüğü vardır.
II. Herkesin dine bağlılığını bağımsızca belirlemek, herhangi bir dine tek başına veya başkaları ile birlikte inanmak ya da hiçbir dine inanmamak, dine bağlılığı ile bağlı inancını ifade etmek ve yaymak hakkı vardır.
III. Dini törenlerin yerine getirilmesi, toplumsal kuralları bozmuyorsa veya toplumsal ahlaka karşıt değilse, serbesttir.
IV. Dini inanç ve görüşler yasanın ihlalini haklı çıkarmaz.
V. Hiç kimse kendi dini inancını ve görüşlerini ifade etmeye, dini törenleri yerine getirmeye veya dini törenlere katılmaya mecbur edilemez.

Madde 49 – Serbest Toplanma Özgürlüğü

I. Herkesin başkaları ile birlikte serbest toplanmak özgürlüğü vardır.
II. Herkesin başkaları ile birlikte kamu düzenini veya genel ahlaka aykırı olmadan, ilgili devlet organlarına önceden bildirimde bulunarak barışçıl, silahsız toplanma, toplantı, miting, gösteri, sokak yürüyüşü ve grev yapma hakkı vardır.

Madde 50 – Bilgi Özgürlüğü

I. Herkesin istediği bilgiyi yasal yolla aktarmak, elde etmek, götürmek, hazırlamak ve yaymak özgürlüğü vardır.
II. Basın özgürlüğüne güvence verilir. Basın özgürlüğü araçları da içinde olmak üzere medyada devlet sansürü yasaktır.
III. Herkesin basın özgürlüğü araçlarında yayınlanan ve haklarını bozan veya çıkarlarını zarara uğratan bilgileri çürütmek veya bunlara yanıt vermek hakkı güvence altına alınır.

Madde 51 – Yaratıcılık Özgürlüğü

I. Herkesin yaratıcılık özgürlüğü vardır.
II. Devlet kalıcı, güzel, bilimsel, teknik ve başka yaratıcılık türlerinin gerçekleştirilmesine güvence verir.

Madde 52 – Yurttaşlık Hakkı

Azerbaycan Devletine üye olan, onunla siyasi ve hukuki bağlılığı, hem de karşılıklı hak ve ödevleri olan kişi Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşıdır. Azerbaycan Cumhuriyetinin topraklarında veya Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşlarından doğmuş kişi Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşıdır. Ebeveynlerinden biri Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşı olan kişi Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşıdır.

Madde 53 – Yurttaşlık Hakkının Güvencesi

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşı Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlığından (onun yasayla belirlenmiş yitirilme durumları dışında) yoksun bırakılamaz.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşı hiçbir durumda Azerbaycan Cumhuriyetinden kovulamaz veya dış bir devlete verilemez.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti onun toprağının dışında geçici veya kalıcı olarak yaşayan Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının hukuken savunmalarına güvence altına alır ve onlara koruyuculuk eder.

Madde 54 – Topluluğun ve Devletin Siyasi Yaşamına Katılmak Hakkı

I. Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının topluluğun ve Devletin yaşamına engellenmemiş şekilde katılmak hakkı vardır.
II. Devlete karşı başkaldırıya veya darbeye karşı bağımsızca direnmek Azerbaycan Cumhuriyetinin her bir yurttaşının hakkıdır.

Madde 55 – Devletin Yönetilmesine Katılmak Hakkı

I. Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının devletin yönetilmesine katılmak hakkı vardır. Bu hakkı onlar doğrudan veya temsilcileri aracılığıyla gerçekleştirirler.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşları devlet organlarında çalışmak olanağına sahiptirler. Devlet organlarının görevli kişileri Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşları arasından belirlenirler. Yabancılar ve yurttaşlığı olmayan kişiler devlet memurluğuna yasayla belirlenmiş kurallar ölçütünde kabul edilebilirler.

Madde 56 – Seçim Hakkı

I. Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının devlet organlarına seçmek ve seçilmek, hem de halkoylamasına katılmak hakkı vardır.
II. Mahkemenin kararı ile fiili ehliyetsizliği doğrulanmış kişilerin seçimlere, hem de halkoylamasına katılmak hakkı yoktur.
III. Silahlı Kuvvetler görevlilerinin, hakimlerin, devlet memurlarının, din insanlarının, mahkemenin kesin kararı ile özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişilerin, bu Anayasada ve yasada belirlenen diğer kişilerin seçilmek hakkı yasayla sınırlandırılabilir.

Madde 57 – Başvurmak Hakkı

I. Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının devlet organlarına bireysel olarak başvurmak, hem de kişisel ve toplu yazılı başvurular göndermek hakkı vardır. Silahlı Kuvvetler görevlileri bu haktan yalnızca bireysel olarak yararlanabilirler. Her bir başvuruya yasayla belirlenmiş yöntem ve sürelerde yazılı yanıt verilmelidir.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının devlet organlarının ve onların görevli kişilerinin, siyasi partilerin, işçi birliklerinin ve diğer toplumsal birliklerin, hem de ayrı ayrı yurttaşların eylemlerini veya işini eleştirmek hakkı vardır. Eleştiriye göre takip yasaktır. Hakaret ve iftira eleştiriden sayılamaz.

Madde 58 – Örgütlenmek Hakkı

I. Herkesin başkaları ile örgütlenmek hakkı vardır.
II. Herkes istenilen örgüt, ayrıca siyasi parti, işçi birliği ve diğer toplumsal örgüt yaratmak veya bulunan bir örgüte girmek hakkına sahiptir. Bütün örgütlerin özgürce faaliyet yapması güvence edilir.
III. Hiç kimse herhangi bir örgüte dahil olmaya ve onun üyeliğinde kalmaya zorlanamaz.
IV. Azerbaycan Cumhuriyetinin bütün topraklarında veya herhangi bir bölümünde yasal devlet egemenliğini zorla ortadan kaldırmak amacı, ceza oluşturacak diğer amaçlar güden veya cezayı gerektirecek yöntemlerden yararlanan örgütler yasaktır. Anayasaya ve yasalara aykırı örgütlerin eylemlerine yalnız mahkeme kararıyla son verilebilir.

Madde 59 – Özgür Girişim Hakkı

I. Herkes kendi olanaklarından, yeteneğinden ve malvarlığından özgürce yararlanarak tek başına veya başkaları ile birlikte özgür girişim eylemi veya yasayla yasaklanmamış diğer ekonomik eylem türleriyle uğraşabilir.
II. Devlet girişim alanında yalnız devlet çıkarlarının, insan yaşamının ve sağlığının korunması ile bağlı düzenlemeleri gerçekleştirir.

Madde 60 – Hak ve Özgürlüklerin İdari ve Adli Güvenceleri

I. Herkesin hak ve özgürlüklerinin idari ve adli olarak savunulmasına güvence verilir.
II. Herkesin hakkı var ki, onun işine önyargısızca yanaşılsın ve işe idari olarak ve adli olarak uygun sürede bakılsın.
III. Herkesin idari işlemlerde ve adli süreçte dinlenilmek hakkı vardır.
IV. Herkes devlet organlarının, siyasi partilerin, hukuki kişilerin, belediyelerin ve görevli kişilerin hareketlerinden ve hareketsizliğinden idari ve adli olarak yakınabilir.

Madde 61 – Hukuki Yardım Almak Hakkı

I. Herkesin yüksek düzeyde hukuki yardım almak hakkı vardır.
II. Yasayla belirlenmiş durumlar dışında hukuki yardım ücretsiz olarak Devlet tarafından sağlanır.
III. Her bir kişinin yetkili devlet organlarınca tutulduğu, tutuklandığı, suçlandığı anda bir avukatın yardımından yararlanmak hakkı vardır.

Madde 62 – Bağlı Mahkemenin Değiştirilememesi

Herkesin onun işine yasayla belirlenmiş mahkemede bakılması hakkı vardır. Kişinin isteği olmadan onun işine başka mahkemede bakılmasına izin verilmez.

Madde 63 – Masumiyet Karinesi

I. Herkesin masumiyet karinesi hakkı vardır. Suçun işlenmesinde suçlanan her bir kişi, onun suçu yasayla belirlenen biçimde saptanamamışsa ve mahkemenin kesin kararı yoksa bu kişi suçsuz sayılır.
II. Kişinin suçlu olmasına ilişkin esaslı şüpheler varsa, onun suçlu olduğu kabul edilmez.
III. Suçun işlenmesinde suçlanan kişi kendisinin suçsuzluğunu ispat etmek zorunda değildir.
IV. Yargılama gerçekleştirilirken yasaya aykırı iş yapmakla elde edilmiş kanıtlardan yararlanılamaz.
V. Mahkemenin kararı olmadıkça kimse suçta suçlu sayılamaz.

Madde 64 – Bir Suça Göre Yeniden Tutuklanamamak

Hiç kimse bir suça göre yeniden tutuklanamaz.

Madde 65 – Mahkemeye Yeniden Başvurma Hakkı

Mahkemenin tutukladığı her bir kişi kendisine ilişkin verilmiş karara yasayla belirlenen yöntemle üst mahkemede yeniden bakılması, hem de kendisinin bağışlanması ve cezasının hafifletilmesine ilişkin başvurmak hakkı vardır.

Madde 66 – Akrabaların Aleyhine İfade Vermeye Mecbur Edilememek

Hiç kimse kendisine, eşine, çocuklarına, ebeveynlerine, kardeşine karşı ifade vermeye mecbur edilemez. Aleyhine ifade verilmesi mecburi olmayan akrabaların tam listesi yasayla belirlenir.

Madde 67 – Tutulan, Tutuklanan ve Suç İşlenmesinde Suçlanan Kişilerin Hakları

I. Yetkili devlet organlarının tuttuğu, tutukladığı, suç işlenmesinde suçladığı her bir kişiye hemen onun hakları bildirilir ve tutulmasının, tutuklanmasının ve suç sorumluluğuna alınmasının nedenleri açıklanır.
II. Suçun işlenmesinde suçlanan her bir kişi tutuklanmadan önce dinlenmelidir.

Madde 68 – Keyfi Davranıştan Korunma ve Vicdanlı Davranış Hakkı

I. Herkesin devlet organlarının ona ilişkide keyfiliği ayrı olarak gösteren vicdanlı davranışına hakkı vardır.
II. Suç, hem de egemenliği kötüye kullanma sonucunda zarar gören kişinin hakları yasayla korunur. Zarar gören kişinin yargılamasının gerçekleştirilmesine katılmak ve ona verilmiş zararın ödenmesini istemek hakkı vardır.
III. Herkesin devlet organlarının ya da onların görevli kişilerinin yasaya aykırı hareketleri veya hareketsizliği sonucunda vurulmuş zararın Devlet tarafından ödenmesi hakkı vardır.
IV. Devlet, devlet memurları ile birlikte, devlet memurlarının yasaya aykırı hareketleri ve hareketsizliği sonucunda insan hak ve özgürlüklerine değen zarara göre ve onların güvencesinin bozulmasına göre mülki sorumluluk taşır.

Madde 69 – Yabancıların ve Yurttaşlığı Olmayan Kişilerin Hakları

I. Yabancılar ve yurttaşlığı olmayan kişiler Azerbaycan Cumhuriyetindeyken, yasayla veya Azerbaycan Cumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası antlaşmalar ile başkaca belirlenen bir statüyle bağlı tutulmadıysa, Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşları ile eşitçe bütün haklardan yararlanabilir ve bütün görevleri yerine getirmelidir.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarında kalıcı olarak yaşayan veya geçici olarak kalan yabancıların ve yurttaşlığı olmayan kişilerin hak ve özgürlükleri yalnız uluslararası hukuk kurallarına ve Azerbaycan Cumhuriyeti yasalarına uygun olarak sınırlandırılabilir.

Madde 70 – Siyasi Sığınma Hakkı

I. Koruyuculuğa kabul edilmiş uluslararası hukuk kurallarına uygun olarak Azerbaycan Cumhuriyeti yabancılara ve yurttaşlığı olmayan kişilere siyasi sığınma hakkı verir.
II. Siyasi inancına göre, hem de Azerbaycan Cumhuriyetinde suç sayılmayan amaca göre izlenen kişilerin başka devlete verilmesine izin verilmez.

Madde 71 – İnsan ve Yurttaş Haklarının ve Özgürlüklerinin Güvencesi

I. Anayasada saptanmış insan ve yurttaş haklarını ve özgürlüklerini gözetmek ve korumak yasama, yürütme ve yargı organlarının ödevidir.
II. İnsan ve yurttaş haklarının ve özgürlüklerinin gerçekleştirilmesini hiç kimse sınırlandırılamaz. Herkesi hak ve özgürlükleri bu Anayasada ve yasalarda sınırlandırılmamış temellerle, hem de diğerlerinin hak ve özgürlükleri ile sınırlanır. Hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması Devlet tarafından gözlenen sonuca uygun olmalıdır.
III. Savaş, savaş durumu ve olağanüstü durum, hem de seferberlik ilan edilirken insan ve yurttaş haklarının ve özgürlüklerinin gerçekleştirilmesi Azerbaycan Cumhuriyetinin uluslararası üstlenmelerini dikkate almak koşuluyla kısmen veya tamamen sınırlandırılabilir. Gerçekleştirilmesi sınırlandırılan hak ve özgürlüklere ilişkin halka önceden bilgi verilir.
IV. Hiçbir durumda hiç kimse din, vicdan, düşünce ve inancını açıklamaya mecbur edilemez ve bunlara göre suçlanamaz.
V. Bu Anayasanın hiçbir hükmü insan ve yurttaş haklarının ve özgürlüklerinin kaldırılmasına yöneltilmiş hükümler gibi yorumlanamaz.
VI. Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarında insan ve yurttaş hakları ve özgürlükleri doğrudan yürürlüktedir.
VII. İnsan ve yurttaş haklarının ve özgürlüklerinin bozulması ile ilgili tartışmaları mahkemeler çözer.
VIII. Hiç kimse yapıldığı zaman suç sayılmayan işe göre sorumluluk taşımaz. Suç işlendikten sonra yeni yasayla bu tür eylemlere göre sorumluluk ortadan kaldırılmışsa veya hafifletilmişse, yeni yasa uygulanır.
IX. Herkes yasayla yasaklanmayan eylemleri gerçekleştirebilir ve hiç kimse yasayla belirlenmemiş eylemleri yapmaya zorlanamaz.
X. Devlet organları yalnız bu Anayasa temelinde, yasayla belirlenmiş yöntem ve sınırlarda eylemleri yapabilir.

Dördüncü Bölüm: Yurttaşların Temel Ödevleri

Madde 72 – Yurttaşların Ödevlerinin Temeli

I. Devlet ve toplum karşısında her bir kişi onun hak ve özgürlüklerinden doğrudan gelen ödevler taşır. Herkesin üzerine ödevler yalnız bu Anayasa ile veya yasayla koyulabilir.
II. Her bir kişi Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına ve yasalarına uymalı, başka kişilerin hak ve özgürlüklerine saygı beslemeli, yasayla belirlenmiş diğer ödevleri yerine getirmelidir.
III. Yasayı bilmemek sorumluluktan kurtarmaz.

Madde 73 – Vergiler ve Başka Devlet Ödemeleri

I. Yasayla belirlenmiş vergileri ve başka devlet ödemelerini tam olarak ve süresinde ödemek herkesin borcudur.
II. Hiç kimse yasayla belirlenmiş kurallar olmadan ve yasada gösterilmiş miktarı aşan vergileri ve başka devlet ödemelerini ödemeye mecbur bırakılamaz.

Madde 74 – Yurda Bağlılık

I. Yurda bağlılık kutsaldır.
II. Göreve seçilme veya belirlenme yolu ile yasama, yürütme veya yargı organlarında iş yapan kişiler kendi görevlerini dürüst ve uygunca yerine getirmemeye göre sorumluluk taşırlar ve yasayla belirlenmiş durumlarda ant içerler.
III. Göreve seçilme veya belirlenme yolu ile yasama, yürütme veya yargı organlarında iş yapan, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına bağlı kalacağına ant içmiş kişi devlete karşı suç, ayrıca devlete karşı başkaldırı veya darbe ile suçlanırsa ve bu suçlanma sürecinde tutuklanırsa, görevinden gitmiş sayılır ve bir daha bu göreve gelemez.

Madde 75 – Devlet Simgelerine Saygı

I. Her bir yurttaş Azerbaycan Anayasasının devlet simgelerine – bayrağına, armasına ve marşına saygı duymalıdır.
II. Devlet simgelerine saygısızlık yasalarla belirlenen sorumluluğa neden olur.

Madde 76 – Ulusal Savunma

I. Ulusal savunma her bir yurttaşın borcudur. Yasayla belirlenmiş yöntemle yurttaşlar askeri hizmetlerini yaparlar.
II. Yurttaşların inancı etkin askerlik hizmetini yapmaya ters ise yasayla belirlenmiş durumlarda etkin askerlik hizmetinden alternatif hizmeti yapmasına izin verilir.

Madde 77 – Tarih ve Kültür Anıtlarının Korunması

Tarih ve kültür anıtlarını korumak her bir kişinin borcudur.

Madde 78 – Çevrenin Korunması

Çevrenin korunması her bir kişinin borcudur.

Madde 79 – Yasaya Karşıt Görevlerin Yürütülmemesi

Hiç kimse Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına veya yasalarına karşıt görevlerin yürütülmesine zorlanamaz.

Madde 80 – Sorumluluk

Anayasanın ve yasaların bozulması, ayrıca Anayasada ve yasalarda dikkate alınan hakların kötüye kullanımı veya görevlerin yerine getirilmemesi yasayla belirlenen sorumluluğa neden olur.

ÜÇÜNCÜ KISIM: DEVLET EGEMENLİĞİ

Beşinci Bölüm: Yasama Egemenliği

Madde 81 – Yasama Egemenliğinin Hayata Geçirilmesi

Azerbaycan Cumhuriyetinde yasama egemenliğini Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi hayata geçirir.

Madde 82 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Sayısal Oluşumu

Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi 10 milletvekilinden oluşur.

Madde 83 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Milletvekillerinin Seçimlerinin Temelleri

Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Milletvekilleri çoğunlukçu seçim sistemi, genel, eşit ve doğrudan seçim hakkı temelinde özgür, kişisel ve gizli oy verme yolu ile seçilirler.

Madde 84 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Görev Süresi

I. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin her döneminin yetki süresi 1 aydır. Savaş koşullarında savaşla ilgili işlerin yapılması Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine seçimlerin yapılmasını olanaklı kılmadıkça Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin yetki süresi savaş işlerinin sonuna dek uzatılır. Buna ilişkin karar seçimlerin yapılmasını sağlayan devlet organının istemine dayanarak Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesince kabul edilir.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin her döneminin seçimleri her ayın belirlenen günü gerçekleştirilir.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekillerinin görev süresi Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin toplanmasının görev süresi ile sınırlanır.
IV. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekilliğinden çıkanların yerine yeni seçimler yapılırsa, yeni seçilen milletvekilinin görev süresi milletvekilliğinden çıkanın kalan görev süresi ile sınırlanır.

Madde 85 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Milletvekilli Adaylarında Aranan Özellikler

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin seçimlere katılmak hakkına sahip olan her bir yurttaşı yasayla belirlenen şekilde Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekili seçilebilir.
II. Çifte yurttaşlığı olan, başka devletler karşısında yükümlülüğü olan, yürütme veya yargı organlarında çalışan, bilimsel, pedagojik ve sanatsal eylemleri ayrık olmakla başka maaşlı işlerle meşgul olan kişiler, din insanları, fiili ehliyetsizliği mahkemece doğrulanan, ağır suçlara göre mahkum edilmiş kişiler, mahkemenin kesin kararıyla özgürlüklerinden mahrum edildikleri yerlerde ceza çeken kişiler Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine milletvekili seçilemezler.

Madde 86 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Milletvekillerinin Seçimlerinin Sonuçlarının Denetimi ve Doğrulanması

Seçimlerin sonuçlarının düzgünlüğünü yasayla belirlenmiş durumda Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi yoklar ve doğrular.

Madde 87 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi milletvekillerinin yetkilerinin bitmesi

I. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi milletvekillerinin yetkileri Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin döneminin ilk toplanma günü biter.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi milletvekilliğinden çıkanların yerine seçimler Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin yetki süresinin bitmesine bir haftadan az bir süre kalmışsa yapılmaz.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi üye tam sayısının üçte ikisinin yetkileri onaylandığında yetkilidir.

Madde 88 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Toplantıları

I. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi genel toplantılarını yapar. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin üye tam sayısının üçte ikisinin yetkilerini doğruladıktan sonra Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin ilk toplantısı iki gün içinde başlar. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisine seçimlerden sonra üye tamsayısının üçte ikisinin yetkileri doğrulanmazsa Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin ilk toplantısının tarihini Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi belirler.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin olağanüstü toplantısı Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Başkanı, Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının veya Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin üye tam sayısının üçte birinin istemiyle yapılır.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin olağanüstü toplantısının gündemini onun çağrılmasını isteyenler belirler. Bu gündemdeki konulara bakıldıktan sonra olağanüstü toplantı biter.
IV. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin toplantılarının görüşmeleri açıktır. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin üye tamsayısının üçte ikisinin istemiyle veya Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının önerisiyle Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin toplantısı kapalı toplantıya dönüştürülebilir.

Madde 89 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi milletvekilliğinden yoksun kılınmak ve Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekillerinin yetkilerinin yitirilmesi

I. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekili aşağıdaki durumlarda yetkisinden yoksun kılınır:
1) Seçimler zamanı oyların düzgün sayılmadığı açık olduğunda;
2) Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlığından çıktığında veya başka devletin yurttaşlığını kabul ettiğinde;
3) Suç işlendiğinde ve mahkemenin kesin kararı olduğunda;
4) Devlet organlarında görevi olduğunda, din insanı olduğunda, özel girişim, ticaret ve diğer maaşlı işlerle meşgul olduğunda (bilimsel, pedagojik ve sanatsal eylemler ayrık olmakla):
5) Kendisi istifa ettiğinde;
6) Bu Anayasanın 93 üncü maddesinin 3 üncü fıkrasındaki şartların ihlali durumunda;
7) Milletvekili için yasayla belirlenmiş etik davranış kurallarını ağır biçimde ihlal ettiğinde;
Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekilliğinden yoksun kılınmaya ilişkin karar yasayla belirlenmiş yöntemle kabul edilir.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekilleri kendi yetkilerini sürekli olarak yürütemediklerinde ve yasada öngörülmüş diğer durumlarda yetkilerini yitirirler. Konuyla ilgili kararın kabul edilme yöntemi yasayla belirlenir.

Madde 90 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekillerinin dokunulmazlığı

I. Görev süresi içinde Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi milletvekilinin kişiliği dokunulmazdır. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekili suçüstü yakalanma durumu dışında tutulamaz, cezaya çarptırılamaz, adli veya idari önleme bağlı tutulamaz, aramaya maruz kalamaz, kişisel muayene edilemez. Azerbaycan Cumhuriyetinin milletvekili suçüstü yakalanırsa tutulabilir. Bu durumda onu tutan organ Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcısını hemen bilgilendirmelidir.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin milletvekilinin dokunulmazlığına yalnız Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcısının sunması üzerine Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin kararı ile son verilebilir.

Madde 91 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi milletvekilinin sorumlu tutulmasına koyulan yasaklar

Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekilleri Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisindeki eylemine, oy vermeye ve söylediği düşünceye göre sorumlu tutulamazlar. Rızası olmadan onlardan bu durumlarla ilgili açıklama, ifade istenemez.

Madde 92 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Çalışma Düzeni

Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi kendi çalışma yöntemini belirler ve Milli Meclisin ilgili organlarını oluşturur, ayrıca kendi başkan ve onun yardımcılarını seçer, komiteler ve komisyonlar oluşturur, Bütçe Denetleme Komisyonu oluşturur.

Madde 93 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Düzenlemeleri

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi öz yetkilerine ilişkin konular için Anayasa yasaları, yasalar ve kararlar kabul eder.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinde Anayasa yasaları, yasalar ve kararlar bu Anayasa ile öngörülen biçimde kabul edilir.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekilleri oy verme hakkını bizzat kullanırlar.
IV. Yasalarda ve Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin kararlarında yürütme egemenliği ve yargı organlarına açıktan emirler verilemez.

Madde 94 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Belirlediği Genel Kurallar

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi aşağıdaki konulara ilişkin genel kurallar koyar:
1) Bu Anayasada saptanan insan ve yurttaş haklarından ve özgürlüklerinden yararlanma, bu hakların ve özgürlüklerin devlet güvencesi;
2) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının seçimleri;
3) Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine seçimler ve Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekillerinin durumu;
4) Halkoylaması;
5) Mahkeme kuruluşu ve hakimlerin durumu; savcılık; avukatlık ve noterlik;
6) Yargılama yöntemi, mahkeme kararlarının yürütülmesi;
7) Belediyelere seçimler ve belediyelerin durumu;
8) Olağanüstü durum rejimi; savaş durumu rejimi;
9) Devlet ödülleri;
10) Gerçek ve tüzel kişilerin durumu;
11) Medeni hukuk konuları;
12) Akitler, medeni hukuk antlaşmaları, temsilcilik ve veraset;
13) Mülkiyet hakkı, ayrıca devlet, özel ve belediye mülkiyetinin hukuki rejimi; fikri mülkiyet hakkı; diğer eşya hakları; borçlar hukuku;
14) Aile ilişkileri, ayrıca vesayet ve kayyumluk;
15) Maliye faaliyetlerinin esasları, vergiler ve ödemeler;
16) İş ilişkileri ve toplumsal güvenlik;
17) Suçların ve başka hukuka aykırılıkların belirlenmesi, onların işlenmesine göre sorumluluğun belirlenmesi;
18) Savunma ve savaş görevleri;
19) Devlet memurluğu;
20) Güvenliğin temelleri;
21) İdari yapı; devlet sınırı rejimi;
22) Uluslararası antlaşmaların onayı ve kaldırılması;
23) Haberleşme ve ulaştırma;
24) İstatistik, meteoroloji ve standartlar;
25) Gümrük işi;
26) Ticaret ve borsa işi;
27) Banka, muhasebe ve sigorta işleri;
II. Bu maddenin 1 inci fıkrasında 2, 3 ve 4 üncü bentlerinde gösterilen konulara ilişkin yasalar üçte iki çoğunlukla, kalan konulara ilişkin yasalar ise salt çoğunlukla kabul edilir.
III. Bu maddenin 1 inci fıkrasına Anayasa yasası ile eklemeler yapılabilir.

Madde 95 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Çözdüğü Konular

I. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi aşağıdaki konuların çözülmesinde yetkilidir:
1) Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin çalışma düzeninin belirlenmesi;
2) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının sunumu ile Azerbaycan Cumhuriyeti diplomatik temsilciliklerinin kurulması;
3) İdari alanların belirlenmesi;
4) Devletlerarası antlaşmaların ve Azerbaycan Cumhuriyetinin yasalarından başka kurallar öngören hükümetler arası antlaşmaların onaylanması ve kaldırılması;
5) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının önerisine dayanarak Azerbaycan Cumhuriyetinin devlet bütçesinin onaylanması ve onun yürütülmesine gözetim edilmesi;
6) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının önerisine dayanarak Azerbaycan Cumhuriyeti savaş doktrinin onayı;
7) Bu Anayasada öngörülen durumlarda Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının fermanlarının onayı;
8) Anayasaya uygun yöntemle Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanının göreve atanmasına rıza verilmesi;
9) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının Anayasal yönteme uygun olarak belirleyeceği Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi üyelerinin atanması;
10) Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin önerisine dayanarak Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının soruşturma yöntemiyle görevden uzaklaştırılması;
11) Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kuruluna güvenoyu verilmesi;
12) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının önerisine dayanarak Azerbaycan Cumhuriyeti Merkez Bankası Yönetim Kurulu üyelerinin göreve atanma ve görevden alınmaları;
13) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının önerisine dayanarak Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetlerinin fonksiyonu dışında kalan görevlerin yürütülmesine görevlendirilmesine izin verilmesi;
14) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının başvurusuna dayanarak savaş ve barış ilan edilmesine rıza verilmesi;
15) Halkoylaması yapılması;
16) Genel af ilan edilmesi;
17) Belediyelerin hesaplarının incelenmesi.
II. Bu maddenin 1 inci fıkrasının 1 ila 5 inci bentlerinde gösterilen konulara ilişkin salt çoğunluk ile yasalar, kalan konulara ilişkin ise bu Anayasada başka kural öngörülmediyse aynı kuralda kararlar kabul edilir.
III. Bu Anayasada Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin yetkilerine ayrılan diğer konulara, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin çalışma düzeninin oluşturulmasına ilişkin konulara, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin ilişkilerinin bildirilmesi zorunlu olan konulara ilişkin de kararlar kabul edilir.
IV. Bu maddenin 1 inci fıkrasına Anayasa yasası ile eklemeler yapılabilir.

Madde 96 – Yasama Girişimi Hakkı

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinde yasama girişimi hakkı (yasa önerileri ve başka konuları Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin görüşmesine sunmak hakkı) Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekillerine, Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanına, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesine, Azerbaycan Cumhuriyetinin seçme hakkı olan otuz yurttaşına, Azerbaycan Cumhuriyeti Başsavcılığına aittir.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin, Azerbaycan Cumhuriyetinin seçme hakkı olan otuz yurttaşının ve Azerbaycan Cumhuriyeti Başsavcılığının yasama girişimi çerçevesinde Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin görüşmesine sunduğu yasa veya karar önerileri görüşme yapılmış gibi çıkarılır ve oya sunulur.
III. Bu yasa veya karar önerilerinde değişiklikler yasama girişimi hakkından yararlanan organın rızasıyla yapılabilir.
IV. Yasama girişimi çerçevesinde Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin, Azerbaycan Cumhuriyetinin seçme hakkına sahip otuz yurttaşının veya Azerbaycan Cumhuriyeti Başsavcılığının Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisine sunduğu yasa veya karar önerileri bir hafta içinde oya sunulur.
V. Yasa veya karar önerisini Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı, Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi veya Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcılığı acil nitelikte ilan ederse süre üç gün olur.
VI. Azerbaycan Cumhuriyetinin seçme hakkına sahip olan otuz yurttaşının yasama girişimi hakkından yararlanması kuralı yasayla belirlenir.
VII. Yasa ve karar önerileri dayandırılmalı ve onların kabul edilmesinin amaçları gösterilmelidir.

Madde 97 – Yasaların İmzalanmak için Sunulma Süresi

I. Yasalar kabul edildiği günü izleyen üç gün içinde Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanına imzalanmak için sunulur.
II. Acil olduğu belirtilen yasa önerisi Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanına imzalanmak için kabul edildiği günü izleyen yirmi dört saat içinde sunulur.

Madde 98 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Düzenlemelerinin Yürürlüğe Girmesi

Yasanın ve Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin kararının özünde başka bir hüküm konmadıysa, yasa ve karar yayımladığı gün yürürlüğe girer.

Madde 99 – Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin Feshi

Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin on gün içinde iki kez Azerbaycan Cumhuriyetinin Bakanlar Kuruluna güvensizlik oyu vermesi veya Anayasal kurumlara olan üyeliklere yedi gün içinde seçimlerin gerçekleşmemesi suretiyle Milli Meclisin faaliyetlerinin yoğun olarak aksaması sonucu Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisini fesheder. Fesih kararını izleyen yedi gün içinde yeni seçimlerin yapılması zorunludur.

Altıncı Bölüm: Yürütme Egemenliği

Madde 100 – Yürütme Egemenliğinin Aitliği

Azerbaycan Cumhuriyetinde yürütme egemenliği Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanına ve Bakanlar Kuruluna aittir.

Madde 101 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanlığı Adaylarında Arananlar

Azerbaycan Cumhuriyetinin topraklarında on yıldan artık olarak sürekli yaşayan, seçimlere katılmak hakkına sahip olan, ağır suça göre mahkum olmamış olan, başka devletler karşısında yükümlülüğü olmayan, yüksek eğitimli, çifte yurttaşlığı olmayan ve iki veya daha fazla dönem Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanlığı yapmamış olan kişiler Azerbaycan Cumhuriyetinin yurttaşı Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı seçilebilir.

Madde 102 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı Seçimlerinin Temeli

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı genel, eşit ve doğrudan seçim hakkı temelinde serbest, kişisel ve gizli oy verme yoluyla bir aylığına seçilir. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı erken Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı seçimlerini duyurabilir.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı oy vermede katılanların yarısından çoğunun oy çokluğu ile seçilir.
III. Bu oy çokluğu oy vermenin birinci aşamasında toplanmadıysa, seçim gününden sonraki gün oy vermenin ikinci aşamasına geçilir. İkinci aşamada ancak birinci aşamada en çok oy toplamış iki aday katılır.
IV. Oy vermenin ikinci aşamasında oy çokluğunu toplayan aday Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı seçilmiş sayılır.
V. Savaş durumunda savaşla ilgili işlerin yapılması Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı seçimlerinin yapılmasını olanaklı kılmadıkça Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının görev süresi savaş işlerinin sonuna dek uzatılır. Bu karar seçimlerin (halk oylamasının) yapılmasını sağlayan devlet organının başvurusuna dayanarak Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesince kabul edilir.
VI. Bu maddenin uygulama yöntemi yasayla belirlenir.

Madde 103 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkan Seçimlerinin Sonuçları

Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı seçimlerinin sonuçlarına ilişkin bilgiyi oy verme gününden sonraki gün Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi resmen duyurur.

Madde 104 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı Seçilmiş Kişinin Andı

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı seçilmiş kişi Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı seçimlerinin sonuçlarına ilişkin bilginin duyurulduğu günden başlayarak bir gün içinde Anayasa Mahkemesi hakimlerinin katılımıyla şu andı içer: ‘’ Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının yetkilerini kullanırken Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasını esas alacağıma, devletin bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü koruyacağıma, halka liyakatle hizmet edeceğime ant içerim’’.
II. Ant içtiği günden Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı, öz yetkilerini kullanmaya başlamış sayılır.

Madde 105 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanın Yetkilerini Sürekli Olarak Yürütememesi

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı istifa ettiğinde, sağlığına göre öz yetkilerinin yürütmek yeteneğini tamamıyla yitirdiğinde, bu Anayasa ile belirlenmiş durum ve yöntemine göre görevinden uzaklaştırıldığında önceden görevden gitmiş sayılır.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı istifa ederse onun istifa istemi Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesine sunulur. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi istifa istemini Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanının kendisinin verdiğine emin olması durumunda Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanının istifasının kabul olunmasına ilişkin karar alır. Bu andan itibaren Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı istifa verdiğine göre görevden gitmiş sayılır.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının sağlığına göre öz yetkilerini yürütmek yeteneğini tamamıyla yitirdiğine ilişkin bilgi verildiğinde Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi bu gerçeğin aydınlanması için Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesine başvurur. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi bu konudaki kararı hakimlerinin üçte ikisinin oyuyla kabul eder. Eğer Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi bu gerçeği doğrulamazsa, konu kapanmış sayılır.

Madde 106 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı Gidince Yetkilerinin Kullanılması

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı süresinden önce görevden giderse bir hafta içinde erken Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı seçimleri yapılır. Bu durumda Azerbaycan Cumhuriyetinin yeni Başkanı seçilene dek Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı yetkilerini Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinin Başkanı kullanır.
II. Bu süre zarfında Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının yetkilerini kullanan Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinin Başkanı istifa verirse, sağlığına göre öz yetkilerini yürütmek yeteneğini tamamıyla yitirirse Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinin yeni başkanı seçilir ve seçilen Meclis Başkanı Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanının yetkilerini kullanır.
III. Bu maddenin 2 nci fıkrasında gösterilen nedenlere göre Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının yetkilerini Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinin Başkanının yürütmesi olanaklı olmadığında Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının yetkilerini Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin başkanı yürütür. Aynı nedenlere göre Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının yetkilerini Azerbaycan Cumhuriyeti Meclis Başkanının da yürütmesi olanaksız olduğunda, Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının yetkilerinin başka bir görevli kişi tarafından yürütülmesine ilişkin kararı bir gün içinde kabul eder.

Madde 107 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının Dokunulmazlığı

Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı dokunulmazlık hakkına sahiptir. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının şeref ve onuru yasayla korunur.

Madde 108 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının Görevden Alınması

I. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının görevden alınması girişimi Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı ağır suç işlerse Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin girişimiyle Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesinin bir hafta içinde verdiği görüşe dayanarak Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi karşısında ileri sürülebilir.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin üçte iki çoğunluğunun onayıyla kabul edilmiş karara dayanılarak Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı görevden alınabilir. Bu kararı Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin Başkanı imzalar. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi kararın imzalanmasına taraftar olmazsa karar yürürlüğe girmez.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının görevden alınmasına ilişkin karar Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesince Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine başvurduğu günden başlayarak bir hafta içinde kabul edilmelidir. Bu sürede gösterilen karar kabul edilmezse Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanına karşı ileri sürülmüş suçlama reddedilmiş sayılır.

Madde 109 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının Güvencesi

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı ve onun ailesi Devlet tarafından güvence altına alınır. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının ve onun ailesinin güvenliği özel güvenlik birimleriyle sağlanır.
II. Önceden Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı seçilmiş kişinin güvencesi kuralları Anayasa yasası ile belirlenir.

Madde 110 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının Yetkileri

Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı:
1) Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi seçimlerini Anayasaya uygun yöntemle belirler;
2) Azerbaycan Cumhuriyetinin devlet bütçesini Bakanlar Kurulunun önerisi üzerine Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin onayına sunar;
3) Devletin ekonomik ve toplumsal programlarını onaylar;
4) Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin rızasıyla Anayasada öngörülen yöntemle Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanını göreve atar;
5) Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanın önerisi üzerine Bakanlar Kurulunun üyelerini göreve atar ve görevden alır; zorunlu durumlarda Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun toplantılarına başkanlık eder;
6) Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun istifasını kabul eder;
7) Azerbaycan Cumhuriyetinin devlet bütçesinde yürütme egemenliği için belirlenmiş harcamalar çerçevesinde Anayasaya uygun yöntemle merkezi ve yerel yürütme egemenliği organları kurar;
8) Azerbaycan Cumhuriyeti Merkez Bankası Yönetim Kurulu üyelerinin göreve atanma ve görevden alınma işlemlerine ilişkin Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine öneri sunar, Azerbaycan Cumhuriyeti Merkez Bankası Yönetim Kurulunun üyeleri arasından Azerbaycan Cumhuriyeti Merkez Bankası başkanını atar;
9) Azerbaycan Cumhuriyetinin askeri öğretisini Bakanlar Kurulunun önerisi üzerine Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisine sunar;
10) Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetlerinin yüksek komuta heyetini Anayasaya uygun yöntemle göreve atar ve görevden alır;
11) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının Genel Sekreterliğini kurar ve onun yöneticisini belirler;
12) Azerbaycan Cumhuriyetinin dış ülkelerde ve uluslararası örgütlerde diplomatik temsilcilerinin kurulmasına ilişkin Anayasaya uygun yöntemle Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisine öneride bulunur, Azerbaycan Cumhuriyetinin dış ülkelerde ve uluslararası örgütlerde diplomatik temsilcilerini belirler ve geri çağırır;
13) Dış devletlerin diplomatik temsilcilerinin güven belgelerini kabul eder;
14) Anayasaya uygun yöntemle devletlerarası ve hükümler arası uluslararası antlaşmaları yapar, devletlerarası ve Azerbaycan Cumhuriyetinin yasalarından başka hükümler koyan hükümetler arası antlaşmaları kabul etmek veya iptal etmek üzere Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine sunar;
15) Halkoylaması belirler;
16) Yasaları imzalar ve yayınlar;
17) Yurttaşlık konularını çözer;
18) Siyasi sığınma verilmesi konularını çözer;
19) Bağışlar;
20) Devlet ödülleri ile ödüllendirir;
21) Yüksek askeri ve yüksek özel rütbeler verir;
22) Anayasaya uygun yöntemle genel ve kısmen seferberlik ilan eder, seferberlik için çağrılanları terhis eder;
23) Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşlarının süreli savaş hizmetine çağrılması ve süreli savaş hizmetinde olan Silahlı Kuvvetler görevlilerinin yedeğe alınmasına ilişkin kararları kabul eder;
24) Azerbaycan Cumhuriyetinin Güvenlik Kurulunu kurar;
25) Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetlerinin atamasıyla bağlı olmayan görevlerin yürütülmesi için görevlendirmesine izin vermek amacıyla Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine öneride bulunur;
26) Bakanlar Kurulunun önerisi üzerine olağanüstü durum ve savaş durumu ilan eder;
27) Bakanlar Kurulunun önerisi ve Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin rızasıyla savaş ve barış ilan eder;
28) Azerbaycan Cumhuriyetinin devlet bütçesinde bu maksatlar için belirlenmiş harcamalar çerçevesinde özel güvenlik hizmetleri oluşturur;
29) Bu Anayasa ile Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin ve yargı organlarının yetkilerine bırakılmayan diğer konuları idari yöntemle çözer.

Madde 111 – Yasaların İmzalanması

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı yasaları ona sunulmuş olduğu günden başlayarak üç gün içinde imzalar. Yasa Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının itirazını doğurursa Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı öz itirazlarıyla birlikte üç gün içinde Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine geri gönderebilir.
II. Anayasa yasaları Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı tarafından imzalanmazsa yürürlüğe girmez. Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi üçte iki çoğunlukla kabul edilen yasaları dörtte üç, salt çoğunlukla kabul edilen yasaları üçte iki çoğunlukla yeniden kabul ederse yürürlüğe girer.

Madde 112 – Devletlerarası ve Hükümetler Arası Uluslararası Antlaşmaları Yapılması

Devletlerarası ve hükümetler arası uluslararası antlaşmaları yapmak hakkı Bakanlar Kuruluna aittir.

Madde 113 – Savaş Durumunun İlan Edilmesi

Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı, Bakanlar Kurulunun önerisi üzerine Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarının belirli bir bölümü fiilen işgal edildiğinde, dış devlet veya devletler Azerbaycan Cumhuriyetine savaş ilan ettiklerinde, Azerbaycan Cumhuriyetine karşı gerçek silahlı saldırı tehlikesi yaşandığında, Azerbaycan Cumhuriyetinin toprağı ablukaya alındığında, ayrıca abluka için gerçek tehlike olduğunda Azerbaycan Cumhuriyetinin bütün topraklarında veya ayrı ayrı yerlerinde savaş durumu ilan eder ve buna ilişkin fermanını yirmi dört saat içinde Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin onayına sunar.

Madde 114 – Olağanüstü Durum İlan Edilmesi

Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı, Bakanlar Kurulunun önerisi üzerine doğal afetler, salgınlar, bulaşıcı hastalıklar, büyük ekolojik ve diğer alanlara ilişkin felaketlerin baş göstermesi, Azerbaycan Cumhuriyetinin toprak bütünlüğünün bozulmasına, devlete karşı isyana veya hükümet darbesine yönelen hareketler edildiğinde, şiddet olayları içeren toplumsal kargaşa ortamı oluştuğunda, yurttaşların yaşamı ve güvenliği ya da devlet organlarının olağan biçimde çalışması için tehlike doğuran diğer durumlarda Azerbaycan Cumhuriyetinin ayrı ayrı yerlerinde olağanüstü durum ilan eder ve buna ilişkin fermanını yirmi dört saat içinde Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin onayına sunar.

Madde 115 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının Düzenlemeleri

I. Genel konuları belirlerken Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı fermanlar, başka konularda ise emirler kabul eder.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının ferman ve emirlerinde başka bir esas belirlenmediyse onlar yayınladıkları günden itibaren yürürlüğe girerler.
III. Anayasada açıkça belirtilen konular dışındaki Başkanlık fermanları karşı imzaya bağlıdır.

Madde 116 – Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun Durumu

I. Yürütme yetkilerinin hayata geçirilmesinin oluşturmak amacıyla Azerbaycan Cumhuriyetinin Bakanlar Kurulu kurulur.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Bakanlar Kurulu Azerbaycan Cumhuriyetinin yürütme organının Anayasada açıkça belirlenen istisnalar dışında sorumlu kanadıdır.
III. Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun çalışma esaslarını Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı belirler.

Madde 117 – Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun Oluşumu

Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun oluşumuna Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanı, onun yardımcıları, bakanlar ve başka merkezi yürütme egemenliği organlarının başkanları dahildirler. Başbakan, Bakanlar Kurulunun başıdır.

Madde 118 – Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun İstifası

Yeni seçilmiş Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı görevini aldığı ve yetkilerini kullanmaya başladığı gün Azerbaycan Cumhuriyetinin Bakanlar Kurulu Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanına istifasını sunar.

Madde 119 – Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun Toplantıları

Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun toplantılarına, genellikle Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanı başkanlık eder.

Madde 120 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanının Atanma Yöntemi

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanını Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin rızasıyla Milli Meclisin milletvekili dağılımına göre en yüksek oyu almış partinin adayından başlayarak bu maddenin 3 üncü fıkrasına göre Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı atar.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı görevine adaylığına ilişkin öneri Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı göreve başlamasından iki gün içinde Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisine sunar.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı görevine adaylığa ilişkin kararı adaylığın sunulmasının ardından bir gün içinde kabul eder. Gösterilen yönteme uyulmazsa veya Azerbaycan Cumhuriyetinin sunduğu adayların Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı görevine atanmasına üç kez razı olunmazsa Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanını Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin rızası olmadan atayabilir.

Madde 121 – Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun Yetkileri

Azerbaycan Cumhuriyetinin Bakanlar Kurulu:

Azerbaycan Cumhuriyeti devlet bütçesinin önerisini hazırlayarak Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanına sunar;
Azerbaycan Cumhuriyeti devlet bütçesinin yürütülmesini sağlar;
Maliye, kredi ve para politikasının uygulanmasını sağlar;
Devlet ekonomik programlarının hayata geçirilmesini sağlar;
Devlet toplumsal güvence programlarının hayata geçirilmesini sağlar;
Bakanlıklara ve diğer merkezi yürütme egemenliği organlarına başkanlık eder, onların düzenlemelerini iptal eder;
Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının onun yetkilerine ayırdığı diğer konuları çözer.

Madde 122 – Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun Düzenlemeleri

I. Genel konuları belirlerken Azerbaycan Cumhuriyetinin Bakanlar Kurulu kararlar, başka konular üzerine emirler kabul eder.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun karar ve emirlerinde başka bir yöntem öngörülmediyse, onlar yayınlandığı gün yürürlüğe girerler.

Madde 123 – Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun Üye Adaylarında Aranan Özellikler

Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı, Başbakanın yardımcısı, bakan, diğer merkezi yürütme egemenliği organı başkanı görevine seçimlere katılmak hakkına sahip olan, yüksek eğitimli, başka devletler karşısında yükümlülüğü olmayan Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşı atanır.

Madde 124 – Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun Üyelerinde Aranan Özellikler

Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı, onun yardımcıları, bakan, diğer yürütme egemenliği organlarının başkanları hiçbir başka seçimli veya atanmalı bir görevde tutulamazlar, bilimsel, pedagojik ve sanatsal eylemlerinden başka hiçbir özel girişim, ticaret ve diğer maaşlı işlerle meşgul olamazlar, görev maaşından, ayrıca bilimsel, pedagojik ve sanatsal eylemlerine göre aldığı ücretten başka ücret alamazlar.

Madde 125 – Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanının Dokunulmazlığı

I. Görev süresi boyunca Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanının kişiliği dokunulmazdır.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı, suçüstü yakalanma durumu dışında tutulamaz, cezaya çarptırılamaz, adli veya idari önleme bağlı tutulamaz, aramaya maruz kalamaz, kişisel muayene edilemez.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin başkan yardımcısı suçüstü yakalanırsa tutulabilir. Bu durumda onu tutan organ Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcısını hemen bilgilendirmelidir.
IV. Azerbaycan Cumhuriyetinin başkan yardımcılarının dokunulmazlığına yalnız Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcısının sunması üzerine Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinin kararı üzerine son verilebilir.

Madde 126 – Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Askeri Şurası

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Askeri Şurası, Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanının başkanlığında Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı, Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakan Yardımcıları, Azerbaycan Cumhuriyetinin Savunma, İçişleri ve Dışişleri Bakanlarının, Azerbaycan Cumhuriyetinin Genelkurmay Başkanının, Azerbaycan Cumhuriyetinin Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarının üyeliğinde toplanır.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları; Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Askeri Şurasının görüşü alınarak Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanınca göreve atanır ve görevden alınır.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin Silahlı Kuvvetlerindeki general ve amirallerin komuta ettiği kuvvetler, Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Askeri Şurasının görüşü alınarak Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanınca belirlenir.
IV. Azerbaycan Cumhuriyetinin Silahlı Kuvvetlerindeki terfiler Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Askeri Şurasının görüşü alınarak Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanınca verilir.
V. Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Şurasının üyeleri kendileri, kendilerinden kıdemli veya eşiti olan general ve amirallerin yükselme veya emeklilikleri ile ilgili konularda Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Şurasının toplantılarına katılamazlar.

Madde 127 – Yerel Yürütme Egemenliği

I. Yerel yürütme egemenliği, yerli yürütme organlarının başkanlarınca hayata geçirilir.
II. Yürütme egemenliği başkanlarını Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı göreve atar ve görevden alır.
III. Yerli yürütme egemenliği yetkilerini Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı belirler.

Yedinci Bölüm: Yargı Egemenliği

Madde 128 – Yargı Egemenliğinin Hayata Geçirilmesi

I. Azerbaycan Cumhuriyetinde yargı egemenliğini adil yargılamalar yoluyla yalnızca mahkemeler hayata geçirir.
II. Yargı Egemenliğini Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi, Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Mahkemesi, Azerbaycan Cumhuriyetinin temyiz mahkemeleri, Azerbaycan Cumhuriyetinin genel mahkemeleri ve diğer alanlarda uzmanlaşmış mahkemelere hayata geçirir.
III. Yargı egemenliği Anayasa, medeni ve cezai mahkeme süreci aracılığıyla ve yasayla belirlenmiş diğer aracılar ile hayata geçirilir.
IV. Ceza yargılaması sürecinde Azerbaycan Cumhuriyetinin Savcılığı ve savunma tarafı katılır.
V. Mahkeme kuruluşu ve yargılaması yasayla belirlenir.
VI. Mahkemelerin görevlerinin değiştirilmesi amacıyla belirlenmemiş hukuki yöntemlerin izlenmesi ve olağanüstü mahkemelerin kurulması yasaktır.
VII. Yargılama gerçeğin belirlenmesini sağlamalıdır.

Madde 129 – Hakim Adaylarında Arananlar

I. Seçimlere katılmak hakkına sahip olan, yüksek hukuk eğitimi ve hukuk mesleği üzerine 5 yıldan artık deneyimi olan Azerbaycan Cumhuriyeti yurttaşları hakim olabilirler.
II. Hakimler hiçbir başka seçimli ve atanmalı görevde duramazlar, ilmi, pedagojik, sanatsal eylemlerden başka hiçbir özel işletmede, ticari faaliyette ve diğer maaş gerektiren işlerle ilgilenemezler, siyasi işlerle ilgilenemez ve siyasi partilere üye olamazlar, görev maaşından, ayrıca, pedagojik ve sanatsal faaliyetlere göre aldığı ücret dışında gelir elde edemezler.

Madde 130 – Hakimlerin Bağımsızlığı, Adalet Yargılamasının Hayata Geçirilmesinin Temel İlke ve Koşulları

I. Hakimler bağımsızdır, yalnız Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına ve yasalarına bağlıdırlar ve görevleri süresince değiştirilemezler.
II. Hakimler işlere tarafsızca, adaletle, tarafların hak eşitliğine, gerçeklere dayalı olarak ve yasaya uyarak bakarlar.
III. Herhangi bir kişi tarafından ve herhangi bir nedenden doğrudan ya da dolayı yolla yargılamalara sınırlanma koyulması, yasaya karşı etki göstermesi, tehdit etmesi veya müdahale etmesine izin verilmez.
IV. Yargılama, yurttaşların yasa ve mahkeme karşısında eşitliği temelinde hayata geçirilir.
V. Bütün mahkemelerde işlemler açık yapılır.

Madde 131 – Hakimlerin Dokunulmazlığı

I. Hakimler dokunulmazdırlar.
II. Hakim ceza sorumluluğuna yalnız yasada belirlenmiş durumlarda sokulabilirler.
III. Hakimlerin yetkilerine yalnız yasada belirlenmiş temellere ve kurallara uygun olmak yoluyla son verilebilir.
IV. Hakimlerin görevden çıkarılmasını gerektirecek bir suç işlediklerinde Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanı, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesinin görüşünü alarak Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi karşısında meslekten alınmalarını ileri sürebilir. Görüş, Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Mahkemesince, Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının istemini izleyen bir hafta içinde sunulmalıdır.
V. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi, Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Mahkemesi ve Azerbaycan Cumhuriyetinin temyiz mahkemeleri hakimlerinin işten çıkarılmasına ilişkin karar Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinde üçte iki çoğunluk ile kabul edilir; başka hakimlerin işten çıkarılmasına ilişkin karar Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinde üye tamsayısının salt çoğunluğu ile kabul edilir.

Madde 132 – Mahkeme Kararları ve Onların Yürütülmesi

I. Mahkemenin kabul ettiği kararlar devletin adına çıkarılır ve onların yürütülmesi zorunludur.
II. Mahkeme kararının yürütülmemesi yasayla belirlenmiş sorumluluğa neden olur.
III. Mahkeme kararı yasaya ve kanıtlara dayanmalıdır.

Madde 133 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi 3 hakimden oluşur. Anayasa Mahkemesi Başkanı, Anayasa Mahkemesi üyelerince seçilir. Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin görevleri kaydıhayat şartıyla sürer.
II. Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin hakimleri, Yüksek Yargı Kurulunun her bir üyelik için belirleyeceği üç aday arasından Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının önerisi üzerine Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisince atanır.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi; Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesinin, Azerbaycan Cumhuriyeti Savcılığının istemi üzerine aşağıdaki konuları çözer:
1) Azerbaycan Cumhuriyeti yasalarının, Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının ferman ve emirlerinin, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin kararlarının, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun karar ve emirlerinin, merkezi yürütme egemenliği organlarının normatif hukuki düzenlemelerinin Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına uygunluğu;
2) Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının fermanlarının, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararlarının, merkezi yürütme egemenliği organlarının normatif hukuki düzenlemelerinin Azerbaycan Cumhuriyeti yasalarına uygunluğu;
3) Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararlarının, merkezi yürütme organlarının normatif hukuki düzenlemelerinin Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının fermanlarına uygunluğu;
4) Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesinin kararlarının yasada öngörülmüş durumlarda Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına ve yasalarına uygunluğu;
5) Belediye düzenlemelerinin Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına, Azerbaycan Cumhuriyeti yasalarına, Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının fermanlarına, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararlarına uygunluğu;
6) Azerbaycan Cumhuriyetinin yürürlüğe girmemiş devletlerarası antlaşmalarının Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına uygunluğu; Azerbaycan Cumhuriyetinin hükümetler arası antlaşmalarının Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına ve yasalarına uygunluğu;
7) Yasama, yürütme ve yargı egemenlikleri arasında yetki paylaşımı ile ilgili uyuşmazlıklar.
IV. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi; Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesinin, Azerbaycan Cumhuriyeti Savcılığının istemi üzerine Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasını ve yasalarını yorumlar.
V. Herkes hak ve özgürlüklerini sekteye uğratan yasama ve yürütme organlarının normatif düzenlemelerinden, belediye ve mahkeme kararlarından yasayla belirlenmiş şekilde bu maddenin 3 üncü fıkrasının 1 ila 7 nci bentlerinde gösterilen konuların Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesince çözülmesi için Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesine ihlal edilmiş insan hak ve özgürlüklerinin düzeltilmesi amacıyla şikayette bulunabilir.
VI. Azerbaycan Cumhuriyetinin yasaları ile belirlenmiş şekilde mahkemeler insan hak ve özgürlüklerinin hayata geçirilmesi konuları ile bağlı Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasının ve yasalarının yorumlanmasına ilişkin Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesine başvurabilirler.
VII. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi bu Anayasada öngörülmüş diğer yetkilerini de kullanır.
VIII. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi öz yetkilerine bırakılan konulara ilişkin kararlar alır. Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin kararı Azerbaycan Cumhuriyeti toprakları içinde uygulanmaya mecburdur. Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin kararları yayınlanmalıdır.
IX. Yasalar ve diğer düzenlemeler ya da onların ayrı ayrı hükümleri, Azerbaycan Cumhuriyetinin Azerbaycan Cumhuriyetinin hükümetler arası antlaşmaları Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi kararında belirlenmiş sürede yürürlükten kalkar, Azerbaycan Cumhuriyetinin devletlerarası antlaşmaları ise yürürlüğe girmez.

Madde 134 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüce Divanı

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüce Divanı; Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi Başkanının başkanlığında, Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi üyelerinin hakimler heyetinde ve Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcısının savcılığında kurulur.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüce Divanı Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanını, Azerbaycan Cumhuriyetinin Meclisinin Başkanını, Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanını, Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakan Yardımcılarını, Azerbaycan Cumhuriyetinin Bakanlarını, Azerbaycan Cumhuriyetinin Milletvekillerini, Azerbaycan Cumhuriyetinin Genelkurmay Başkanını, Azerbaycan Cumhuriyetinin Kuvvet Komutanlarını, Azerbaycan Cumhuriyetinin Devlet Kurumlarının Başkanlarını ve Azerbaycan Cumhuriyetinin Valilerini görevleriyle ilgili suçlarından dolayı yargılar.
III. Yüce Divanda yargılanması istenen kişinin Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcılığınca iddianamesinin hazırlanmasını izleyen yirmi dört saat içinde bu Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine sunulur ve Meclisin kararıyla Yüce Divana sevk gerçekleşir. Azerbaycan Cumhuriyetinin Devlet Başkanı, Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinin Başkanı, Azerbaycan Cumhuriyetinin Başbakanı için karar sayısı Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinin üye tamsayısının üçte ikisidir.
IV. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerinin yargılanması, Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcılığının bu konudaki iddianamesinin hazırlanmasını izleyen yirmi dört saat içinde bu Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisine sunulur ve Meclisin üye tamsayısının üçte ikisiyle alacağı kararla Yüce Divana sevk gerçekleşir. Yargılanması istenenler bu iddianamenin geçerli olup olamayacağının yargısal denetiminin yapılmasını Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Yargı Kurulundan isteyebilir, Kurulun bu konudaki kararı yargılamayı yönlendirir.
V. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi Azerbaycan Cumhuriyetinin varlığına somut bir saldırı isnat eden eylemin olması ve bu eyleme müdahalenin gecikmesinin Azerbaycan Cumhuriyetinin varlığını açıkça tehdit edeceğine kanaat getirmesi durumunda Anayasanın ve yasaların diğer maddeleriyle bağlı kalmaksızın soruşturma yürütebilir, gerekli tutuklamaları yapıp işlemleri gerçekleştirebilir. Ancak ne olursa olsun yargılamalarda ceza muhakemesinin temel ilkelerine aykırı davranışlarda bulunulamaz, suç sayılacak eylemler işlenemez. Bu yargılamalardan doğacak sonuca itiraz Yüksek Yargı Kuruluna yapılabilir.

Madde 135 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Temyiz Hakimleri

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin temyiz hakimleri yasayla onların yetkilerine göre bırakılmış işlerle ilgili üst hakimlerdir.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin temyiz hakimlerini Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Yargı Kurulu atar.

Madde 136 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Savcılığı

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Savcılığı yasada belirlenmiş şekil ve durumlarda yasaların yürütülmesi ve uygulanmasını gözetir; yasayla belirlenmiş durumlarda cezai kovuşturma başlatır ve soruşturmalar yürütür; mahkemede devlet savcılığını savunur, mahkemede iddia eder, mahkeme kararlarına itiraz eder.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Savcılığı; bölge ve uzmanlaşmış savcıların Azerbaycan Cumhuriyeti Başsavcısına bağlılığına dayanan tek bir merkezileşmiş organdır.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcısı; Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Yargı Kurulunun kararıyla göreve atanır ve görevden alınır.
IV. Azerbaycan Cumhuriyeti Başsavcısının yardımcılarını, cumhuriyetin uzmanlık alanlarındaki savcılıklarını yöneten savcıları Azerbaycan Cumhuriyeti Başsavcısının önerisi ile Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Yargı Kurulu göreve atar ve görevden alır.
V. Bölge ve uzmanlaşmış savcıları Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Yargı Kurulunun onayıyla Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcısı göreve atar ve görevden alır.

Madde 137 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Yargı Kurulu

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Yargı Kurulu, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinin Başkanından, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi üyelerinden, Azerbaycan Cumhuriyetinin Başsavcısından ve Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Başkanının önerisi üzerine Anayasa Mahkemesince seçilecek temyiz hakimlerinden oluşur.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin hakim ve savcılarının atanma, suç durumunda azil, görev yerlerinin değişimi ve buna benzer işlemlerini Azerbaycan Cumhuriyetinin Yüksek Yargı Kurulu gerçekleştirir.
III. Kendisine Anayasayla verilen diğer görevleri yerine getirir, yetkileri kullanır.

DÖRDÜNCÜ KISIM: HUKUK VE YASA

Sekizinci Bölüm: Yasama Sistemi

Madde 138 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasının Hukuki Gücü

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasası Azerbaycan Cumhuriyetinde en yüksek hukuki güce sahiptir.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasası doğrudan hukuki güce sahiptir.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasası Azerbaycan Cumhuriyetinin yasama sisteminin temelidir.

Madde 139 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Yasama Sisteminde Olan Düzenlemeler

I. Yasama sistemi aşağıdaki normatif hukuki düzenlemelerden ibarettir:
1) Anayasa;
2) Halkoylamasıyla kabul edilmiş düzenlemeler;
3) Yasalar;
4) Fermanlar;
5) Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararları;
6) Merkezi yürütme organlarının normatif düzenlemeleri.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası antlaşmalar Azerbaycan Cumhuriyetinin yasama sisteminin ayrılmaz bir bütünüdür.
III. Öz yetkileri içinde yerli yürütme egemenliği organları yasama sistemine giren düzenlemelere karşıt olmayan normatif karakterli düzenlemeler kabul edebilirler.

Madde 140 – Normatif Hukuki Düzenlemeler

I. Normatif hukuki düzenlemeler hukuka ve hakka, adalete (eşit çıkarlara eşit ilişki) dayanmalıdır.
II. Halk oylamasıyla kabul edilmiş düzenlemeler yalnız yayınladıklarında uygulama ve yürütülmeleri yurttaşlar, yasama, yürütme ve yargı organları, hukuki kişiler ve belediyeler için mecburidir.
III. Yasalar Anayasaya aykırı olmamalıdır. Yalnız yayınlanmış yasaların uygulanması ve yürütülmesi yurttaşlar, yasama, yürütme ve yargı organları, hukuki kişiler ve belediyeler için mecburidir.
IV. Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının fermanları Azerbaycan Anayasasına ve yasalarına aykırı olmamalıdır. Yalnız yayınlanmış fermanların uygulanması ve yürütülmesi yurttaşlar, yasama, yürütme ve yargı organları, hukuki kişiler ve belediyeler için mecburidir.
V. Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararları Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına, yasalarına ve Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının kararlarına karşıt olmamalıdır. Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararlarının uygulanması ve yürütülmesi yalnız yayınladıklarında yurttaşlar, yasama, yürütme ve yargı organları, hukuki kişiler ve belediyeler için mecburidir.
VI. Merkezi yürütme organlarının düzenlemeleri Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına, yasalarına, Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının fermanlarına ve Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararlarına aykırı olmamalıdır.
VII. Gerçek ve tüzel kişilerin hukuki durumunu iyileştiren, hukuk sorumluluğunu aradan kaldıran veya hafifleştiren normatif hukuki düzenlemelerin hükümleri geriye uygulanır. Başka normatif hukuki düzenlemelerin yürürlüğe geriye uygulanmaz.
VIII. Normatif hukuki düzenlemeler yayımlanmalıdır. Hiç kimse yayınlanmayan hukuki düzenlemenin yürütülmesine (ona uyulmasına) zorlanamaz ve böyle bir düzenlemenin yürütülmemesine (ona uyulmamasına) göre sorumlu tutulamaz. Normatif hukuki düzenlemelerin yayımlanması kuralı Anayasa yasası ile belirlenir.

Madde 141 – Belediye Düzenlemeleri

I. Belediyelerin kabul ettikleri düzenlemeler hukuka ve hakka, adalete (eşit çıkarlara eşit ilişki) dayanmalı, Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına, yasalarına, Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanının fermanlarına, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararlarına aykırı olmamalıdır.
II. Belediyelerin kabul ettiği düzenlemesinin yürütülmesi onun topraklarında yaşayan yurttaşlar ve onun toprağında yerleşen hukuki kişiler için mecburidir.

Madde 142 – Uluslararası Düzenlemelerin Hukuki Gücü

Azerbaycan Cumhuriyetinin yasama sistemine giren normatif hukuki düzenlemeler ile (Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasası ve halkoylamasıyla kabul edilen düzenlemeler ayrık olmakla) Azerbaycan Cumhuriyetinin taraf olduğu devletlerarası antlaşmalar arasında karşıtlık gözlenirse, hemen uluslararası antlaşmaların hükümleri uygulanır.

Dokuzuncu Bölüm: Anayasada Değişiklikler

Madde 143 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasında Değişikliklerin Kabul Edilmesi Kuralı

Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasının metninde değişiklikler yalnızca halkoylamasıyla kabul edilebilir.

Madde 144 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasının Metninde Değişikliklerin Önerilmesi Kuralı

Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasının metninde değişiklikleri Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisi veya Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı önerebilir. Önerilen değişikliklere ilişkin Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi bir hafta içinde halka açık şekilde görüş belirtir.

Madde 145 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesinin Anayasa Değişikliklerini Denetlemesi

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi halkoylamasıyla kabul edilmiş Anayasa Değişikliklerini iptal edemez. Anayasal hükümlerin çelişmesi itibariyle verdiği iptal kararları müstesnadır.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi halkoylamasına sunulmadan önce görüş belirtme döneminde Anayasa Değişikliği metninde hukuki sorun olduğunu saptarsa bunu duyurur ve bir hafta içinde konu ile ilgili kararını açıklar.

Madde 146 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasında Değişiklikler Önerilmesi Özgürlüğünün Sınırlandırılması

Bu Anayasanın 1, 2, 6, 7, 8 ve 21 inci maddelerinde değişiklik yapılması veya onların kaldırılmasına ilişkin 3 üncü Bölümde öngörülmüş insan ve yurttaş hakları ve özgürlüklerinin kaldırılması veya Azerbaycan Cumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası antlaşmaların öngörüldüğünden fazla sınırlandırılmasına ilişkin öneriler halkoylamasına sunulamaz.

Onuncu Bölüm: Anayasaya Eklemeler

Madde 147 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına Eklemelerin Kabul Edilmesi Kuralı

I. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına eklemeler Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinin üçte iki çoğunluğunun oyu ile Anayasa yasaları şeklinde kabul edilir.
II. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına eklemelere ilişkin Anayasa yasaları Azerbaycan Cumhuriyetinin Milli Meclisinde iki kez oylanır. İkinci oylama birinci oylamadan on gün sonra yapılır.
III. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına eklemelere ilişkin Anayasa yasaları hem birinci hem de ikinci oylamadan sonra bu Anayasada yasalar için öngörülmüş kurallarda Azerbaycan Cumhuriyeti Başkanına imzalanmak için sunulur.
IV. Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına eklemelere ilişkin Anayasa yasaları Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanınca ikinci oylamadan sonra imzalandığında yürürlüğe girer.
V. Anayasa yasaları Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasının ayrılmaz parçasıdır ve Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasının temel metnine karşıt olmamalıdır.

Madde 148 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına Eklemelerin Önerilmesi Özgürlüğü

Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına eklemeleri Azerbaycan Cumhuriyetinin Başkanı veya Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin salt çoğunluğu önerebilir.

Madde 149 – Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına Eklemelerin Önerilmesi Özgürlüğünün Sınırlandırılması

Bu Anayasanın 1 inci Bölümünde belirtilmiş hükümlere ilişkin Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasasına eklemeler önerilemez.

Madde 150 – Anayasanın Yürürlüğü

Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasası yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Barış YASAMAN

Azerbaycan Cumhuriyetinin Anayasa Mahkemesi Başkanı

Bakü, 21 Nisan 2021